Bütün bu kitab boyu təhlil
etdiyimiz məlumatlar bizə təkamül nəzəriyyəsinin heç bir elmi əsası
olmadığını, əksinə, təkamülün iddialarının elmi kəşflərlə açıq şəkildə
ziddiyyət təşkil etdiyini göstərir. Yəni təkamülü himayə edən güc elm
deyil. Təkamül bəzi “elm adamları” tərəfindən müdafiə edilə bilər, amma
bunun kökündə başqa “səbəb” durur.
Həmin “başqa səbəb” materialist fəlsəfədir. Təkamül nəzəriyyəsi
materialist fəlsəfənin təbiətə tətbiq olunmuş formasıdır və bu
fəlsəfənin tərəfdarları tərəfindən elmə zidd olmasına baxmayaraq,
müdafiə edilir.
Təkamül nəzəriyyəsi ilə
materializm arasındakı əlaqə bu anlayışların “nüfuz”ları tərəfindən də
qəbul edilir. Məsələn, Leon Trotski “Darvinin kəşfi bütün üzvi maddə
sahəsində dialektikanın (dialektik materializmin) ən böyük zəfəri oldu”
deyə şərh vermişdir..Təkamülçü bioloq Duqlas Futuyma “Marksın bəşəriyyət
tarixini açıqlayan materialist nəzəriyyəsi ilə birlikdə Darvinin
təkamül nəzəriyyəsi materializm üçün böyük pillə idi deyə
yazır.Təkamülçü paleontoloq Stefen C.Quld isə “Darvin təbiətin
mənşəyini izah edərkən çox əsaslı şəkildə materialist fəlsəfədən
istifadə etdi” deyir.
Karl Marx
Materialist fəlsəfə tarixin ən qədim düşüncə tərzlərindən biridir və
əsas xüsusiyyəti maddəni mütləq varlıq hesab etməsidir. Bu tərifə görə,
maddə sonsuzdan bəri mövcuddur və mövcud olan hər şey də maddədən
ibarətdir. Materializm Yaradanın varlığını inkar edir.
Nə üçün materializm doğru düşüncə tərzi deyil? Bir fəlsəfi fikrin
doğruluğunu və ya yanlışlığını yoxlamaq metodu o fəlsəfi fikrin elmlə
əlaqədar iddialarını elmi metodlarla araşdırmaqdır. Məsələn, X əsrdə hər
hansı bir filosof ortaya çıxıb Ayın səthində sehirli ağac olduğunu,
bütün canlıların əslində o nəhəng ağacın budaqlarında meyvə kimi
yetişdiklərini və oradan Yerə düşdüklərini irəli sürə bilər. Bəzi
insanlar da bu fəlsəfi fikrə maraq göstərib, onu mənimsəyə bilərlər.
Ancaq XX əsrdə Aya səyahət etdikdə artıq bu cür fəlsəfi fikir irəli
sürməyin mənası olmur. Çünki orada elə bir ağacın olub-olmadığı elmi
metodla, yəni müşahidə və təcrübə ilə aşkar edilir.
Materializmin iddiasını da elmi metodla yoxlaya bilərik. Maddənin
sonsuzluqdan bəri mövcud olub-olmadığını, maddənin onun fövqündə olan
bir Yaradan olmadan özünü nizamlayıb-nizamlaya bilmədiyini və canlıları
əmələ gətirib-gətirə bilmədiyini araşdıra bilərik. Bunu etdikcə görərik
ki, materializm əslində çökmüşdür. Çünki maddənin sonsuzluqdan bəri
mövcud olduğu fikri kainatın yoxdan var edildiyini sübut edən “Big bang”
nəzəriyyəsi ilə məhv edilmişdir. Maddənin öz-özünü nizamladığı və
canlıları meydana gətirdiyi iddiası isə “təkamül nəzəriyyəsi” adlanan
iddiadır və kitabın əvvəlindən bəri təhlil etdiyimiz kimi, bu iddianın
da əsassız olduğu sübut edilmişdir.
Əgər bir insan materializmə inanmaqda qərarlıdırsa, materialist
fəlsəfəyə olan bağlılığını hər şeydən üstün tutursa, onda belə davranmır.
“Əvvəl materialist, sonra elm adamı”dırsa, təkamülün elm tərəfindən
təkzib edildiyini gördükdə materializmdən əl çəkməz. Əksinə, təkamülü
necə olursa-olsun dəstəkləməyə çalışıb materializmi xilas etməyə, ayaqda
tutmağa çalışar. Bu gün təkamül nəzəriyyəsini müdafiə edən elm
adamlarının vəziyyəti məhz bu cürdür.
Maraqlıdır, bunu bəzən özləri də etiraf edirlər. Harvard
Universitetindən məşhur genetik və səmimi təkamülçü olan Riçard Levontin
“əvvəll materialist, sonra elm adamı” olduğunu belə etiraf edir:
Bizim materializmə
inancımız var, bu, “a priori” (əvvəlcədən qəbul edilmiş, doğru olduğu
fərz edilmiş) inancdır. Bizi dünyanı materialist cəhətdən açıqlamağı
vadar edən şey elmi metodlar və qanunlar deyil. Əksinə, materializmə
olan “a priori” bağlılığımız səbəbi ilə dünyanı materialist düşüncə
tərzinə görə açıqlayan tədqiqat metodlarını və məfhumlarını uydururuq.
Materializm mütləq doğru olduğuna görə, ilahi açıqlamanın araya
girməsinə izn verə bilmərik.
Levontinin işlətdiyi “a priori” termini çox önəmlidir. Bu fəlsəfi termin
heç bir təcrübi məlumata əsaslanmayan, əvvəlcədən qəbul edilmiş fərziyyə
deməkdir. Bir düşüncənin doğruluğuna dair hər hansı bir məlumat yox ikən
onu doğru fərz edir və elə qəbul edirsinizsə, bu “a priori” düşüncədir.
Təkamülçü Levontinin səmimi şəkildə ifadə etdiyi kimi, materializm də
təkamülçülər üçün “a priori” qəbuldur və elmi bu qəbula uyğunlaşdırmağa
çalışırlar. Materializm Yaradanın varlığını qəti şəkildə inkar etməyə
vadar etdiyi üçün əllərindəki yeganə alternativ olan təkamül
nəzəriyyəsinə sarılırlar. Təkamül elmi faktlar tərəfindən nə qədər
təkzib edilsə də, fərqi yoxdur, sözügedən elm adamları onu bir dəfə “a
priori doğru” şəklində qəbul etmişdir.
Bu ön mühakiməli münasibət təkamülçüləri “şüursuz maddənin öz-özünü
nizamladığına inanmaq” kimi elmə və ağıla zidd inanca aparır. Əvvəlki
bölmələrdə təhlil etdiyimiz “maddənin özünü təşkil etməsi” məfhumu bunun
bir ifadəsidir.
Dünya səviyyəsindəki təkamülçü təbliğatın əsasında bu materialist doqma
durur. Qərbin qabaqcıl media orqanlarında, məşhur və tanınmış elmi
jurnallarında daima qarşılaşdığımız təkamül təbliğatı bu cür ideoloji və
fəlsəfi inancın nəticəsidir. Təkamül ideoloji baxımdan labüd olduğu üçün
elmin standardlarını müəyyən edən materialist təbəqələr tərəfindən
mübahisəsiz tabuya çevrilmişdir.
Digər elm adamları isə öz karyeralarını davam etdirmək üçün bu zorakı
nəzəriyyəni müdafiə etmək və ya səslərini çıxarmamaq
məcburiyyətindədirlər. Qərb ölkələrindəki akademiklər “dosent”,
“professor” ünvanlarını almaq və bu elmi dərəcələrini qorumaq üçün hər
il müəyyən elmi jurnallarda məqalə dərc etdirməyə məcburdurlar.
Biologiya ilə məşğul olan bu jurnalların hamısını materialist
təkamülçülər idarə edir. Bu şəxslər təkamül əleyhinə məqalənin dərc
olunmasına izn verməzlər. Ona görə hər bioloq bu hegemon inanca bağlı
şəkildə elmi fəaliyyət göstərmək məcburiyyətindədir. Çünki onlar da
təkamülü ideoloji tələbat kimi görən materialist quruluşun bir
hissəsidir. Buna görə kitab boyu təhlil etdiyimiz bütün “qeyri-mümkün
təsadüfləri” gözübağlı müdafiə edirlər.
"Elmİ
məqsədİn" İfadəsİ
Məşhur təkamülçü alman bioloq Hoymar von Ditfurtun yazdığı bəzi sətirlər
bu gözübağlı materialist anlayışın gözəl ifadəsidir. Ditfurt həyatın
olduqca kompleks quruluşuna aid misal çəkdikdən sonra bunun təsadüflərlə
meydana gəlib-gəlməyəcəyi sualına cavab olaraq bunları deyir:
Adi təsadüf nəticəsində
meydana gəlmiş belə bir uyğunluq həqiqətən mümkündürmü? Bu, bütün
bioloji təkamülün ən əsas sualıdır... Müasir təbiətşünaslığın tərəfdarı
olan bir şəxsin bu suala “bəli” cavabını verməkdən başqa seçimi yoxdur.
Çünki təbiət hadisələrini anlaşılan yollarla açıqlamağı özünə hədəf
etmiş, bunları fövqəltəbii müdaxilənin köməyinə əl atmadan birbaşa
təbiət qanunlarına əsaslanaraq törətməyi qarşısına məqsəd qoymuşdur.
Ditfurtun da bildirdiyi kimi, materialist elm anlayışı həyatı
“fövqəltəbii müdaxilənin”, yəni yaradılışın varlığını qəbul etmədən
açıqlamağı özü üçün əsas prinsip qəbul etmişdir. Bu prinsip bir dəfə
qəbul edildikdən sonra ən qeyri-mümkün ehtimallar belə asanlıqla qəbul
edilə bilər.
Bu doqmatik təfəkkürün
nümunələrini demək olar ki, hər təkamülçü əsərdə görmək mümkündür.
Təkamülün Türkiyədəki qabaqcıl müdafiəçilərindən olan prof. Əli Dəmirsoy
bunlardan biridir. Prof. Dəmirsoyun fikrincə, həyat üçün mütləq tələb
olunan əsas zülallardan Sitoxrom-C-nin təsadüfən əmələ gəlməsi ehtimalı
“bir meymunun makinada heç səhv etmədən bəşəriyyət tarixini yazma
ehtimalı qədər azdır"
Şübhəsiz ki, belə bir ehtimalı qəbul etmək ağıl və məntiqin ən əsas
prinsiplərini çeynəmək deməkdir. İnsan bir kağız parçası üzərində
yazılmış bircə hərf gördükdə belə o hərfin şüurlu biri tərəfindən
yazıldığına əmin olur. Bəşəriyyət tarixindən bəhs edən kitab gördükdə
onun bir müəllifi olduğuna daha çox əmin olur. Ağlı olan heç kim bu
nəhəng kitabın içindəki hərflərin “təsadüfən” yan-yana gəldiyini iddia
etməz.
Ancaq çox qəribədir ki, prof. dr. Əli Dəmirsoy bunu qəbul edir:
Bir Sitoxrom-C zülal
zəncirinin əmələ gəlməsi ehtimalı sıfıra bərabərdir. Yəni əgər həyatın
əmələ gəlməsi üçün müəyyən ardıcıllıq lazımdırsa, bu, bütün kainatda bir
dəfə əmələ gələcək qədər az ehtimala malikdir deməkdir. Yaxud da həyatın
əmələ gəlməsində bizim tərif edə bilmədiyimiz fövqəltəbii güclər iştirak
etmişdir. Bu sonuncunu qəbul etmək elmi məqsədə uyğun deyil. Bu təqdirdə
birinci fərziyyə üzərində düşünmək lazımdır.
Prof. Dəmirsoy “fövqəltəbii gücləri qəbul etməmək”, yəni Yaradanın
varlığını inkar etmək üçün qeyri-mümkün olanı üstün tutduğunu yazır.
Halbuki elmin məqsədi “fövqəltəbii güclərin varlığını qəbul etməmək”
deyil. Elm bu məqsədlə hərəkət etmir. Elm heç bir ön mühakiməyə
əsaslanmadan ancaq təbiəti tədqiq edir və bu tədqiqatlarından nəticələr
çıxarır. Əgər bu nəticələr kainatın hər yerində, təbiətdə fövqəltəbii
ağılın dizaynının hakim olduğunu göstərirsə elm, əlbəttə, bunu qəbul
etməlidir.
Diqqət edilsə, əslində “elmi məqsəd” deyə ifadə edilən anlayış ancaq
maddənin mövcud olduğu və bütün təbiətin də ancaq maddi amillərlə
açıqlana biləcəyindən ibarət doqmadır. Bu isə “elmi məqsəd” və s.
deyil, birbaşa materialist fəlsəfədir. Materialist fəlsəfə “elmi
məqsəd” kimi səthi sözlərin arxasında gizlənir və elm adamlarını əslində
elmdənkənar şeyləri qəbul etməyə məcbur edir. Belə ki, Dəmirsoy başqa
mövzudan – hüceyrədəki mitoxondrilərin mənşəyindən bəhs edərkən təsadüf
açıqlamasını “elmi düşüncəyə olduqca zidd olmasına baxmayaraq” qəbul
etdiyini açıq şəkildə bildirir:
Ən böyük problem
mitoxondrilərin bu xüsusiyyəti necə qazandığıdır. Çünki bircə fərdin
belə təsadüf nəticəsində bu xüsusiyyəti qazanması ağlasığımaz
ehtimalların eyni anda baş verməsini tələb edir... Tənəffüsü təmin edən
və hər mərhələdə fərqli şəkildə katalizator kimi fəaliyyət göstərən
fermentlər mexanizmin əsasını təşkil edir. Bu ferment ardıcıllığını bir
hüceyrə tamamilə ehtiva etməlidir, bəzilərini ehtiva etməsi faydasızdır.
Çünki fermentlərin bəzilərinin olmaması hər hansı nəticə verməz. Burada
elmi düşüncəyə olduqca zidd olmaqla bərabər daha doqmatik açıqlama və
fərziyyə irəli sürməmək üçün bütün tənəffüs fermentlərinin bir dəfəyə
hüceyrənin içində və oksigenlə təmasda olmadan əvvəl tam şəkildə mövcud
olduğunu istər-istəməz qəbul etməyə məcburuq.
Bütün bu sətirlərdən başa düşürük ki, təkamül əslində elmi tədqiqatlar
nəticəsində üzə çıxan nəzəriyyə deyil. Əksinə, bu nəzəriyyə materialist
fəlsəfənin tələbatlarına görə əvvəlcə, dəyirmi masa ətrafında uydurulmuş
və daha sonra elmi həqiqətlərə baxmayaraq qəbul etdirilməyə çalışılan
tabuya çevrilmişdir. Təkamülçülərin yazdıqlarından başa düşürük ki,
bütün bu səylərin “məqsədi” var və bu məqsəd nəyin bahasına olursa olsun
canlıların yaradılmadığını müdafiə etməyi tələb edir.
Şoklardan qaçmamaq
Bir az əvvəl vurğuladığımız
kimi, maddənin fövqündə olan (və ya fövqəltəbii) şeyin mövcud olduğunu
qətiyyətlə inkar edən düşüncə materializmdir. Elm isə belə bir doqmanı
qəbul etməyə məcbur deyil. Elm təbiəti tədqiq etmək və nəticələr
çıxarmaqla məsuliyyət daşıyır.
Elm sözügedən həqiqəti, yəni canlıların yaradıldığı həqiqətini aşkar
etmişdir. Bu, elmi kəşflər tərəfindən ortaya qoyulan açıqlamadır.
Canlılardakı qeyri-adi kompleks formaları tədqiq etdikdə onların əsla
təbiət qanunları ilə və təsadüflərlə açıqlanmayacaq qədər qeyri-adi
xüsusiyyətlərə malik olduqlarını görürük. Hər qeyri-adi xüsusiyyət onu
meydana gətirən üstün ağılın göstəricisidir. Canlılar da üstün güc ilə
yaradılmışdır. Bu güc maddənin fövqündə olan ağıla aiddir. Bu ağıl bütün
təbiətin hakimi və sonsuz gücə malik olan Rəbbimiz Allahın ağlıdır.
Qısaca desək, həyat və canlılar yaradılmışdır. Bu materializm kimi
doqmatik inanc deyil, elmi müşahidə və təcrübələrin aşkar etdiyi açıq
həqiqətdir.
Bu həqiqətin materializmə inanmağa və materializmi elm hesab etməyə
öyrəşmiş elm adamlarına şok təsiri verdiyini görürük. Bu şok bu gün
dünyada təkamül nəzəriyyəsinə qarşı çıxan ən mühüm şəxslərdən biri olan
Maykl Bihi tərəfindən necə ifadə edilir:
Həyatın üstün ağıl
tərəfindən dizayn olunduğu anlayışı həyatı sadə təbiət qanunlarının
nəticəsi kimi qəbul etməyə alışmış bizlərdə şok təsiri yaratmışdır. Amma
digər əsrlər də buna bənzər şok təsiri yaşamışdılar və şoklardan qaçmaq
üçün bir səbəb də yoxdur.
Bəşəriyyət dünyanın düz olması və ya kainatın mərkəzində yerləşdiyi kimi
doqmalardan xilas olmuşdur. Həyatın dizayn olunmadan, öz-özünə əmələ
gəldiyi kimi materialist və təkamülçü doqmadan da xilas olur.
Bu vəziyyət qarşısında əsl
elm adamının üzərinə düşən vəzifə isə materialist doqmadan əl çəkərək,
həyatın və canlıların mənşəyi mövzusunu əsl elm adamına yaraşan şəkildə
obyektiv və səmimi olaraq dəyərləndirməkdir. Əsl elm adamı “şoklardan
qaçmamalı”, XIX əsrin köhnə materialist doqmalarına bağlanaraq
qeyri-mümkün ssenariləri müdafiə etməməlidir.
YUXARI |